Խաչվերաց

Խաչվերացը Հայ Եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից վերջինն է: Այն Խաչին նվիրված տոներից ամենակարևորն է, որովհետև նվիրված է գերությունից խաչի վերադարձի և փառաբանության հիշատակին: Հայաստանյայց Եկեղեցում Խաչվերացը տոնում են սեպտեմբերի 11-17-ն ընկած ժամանակահատվածում հանդիպող կիրակի օրը:Սուրբ Խաչը տոնվում է ի հիշատակ Տիրոջ խաչափայտի` պարսկական գերությունից Երուսաղեմ վերադարձի և Գողգոթայում կանգնեցման (վերացման): Այստեղից էլ տոնը կոչվում է Խաչվերաց:

շարունակությունը

Կիպրիանոսում մի աղոթք կա՝ Պարծանք հաւատացելոց ի Քրիստոս եւ գովեստ Սուրբ Խաչին

որ երեւեցաւ յԵրուսաղեմ, յաւուրս Կիւրղի հայրապետին, ի մայիսի Է

Խաչն՝ քրիստոնեից յոյս,
Խաչն՝ կուրաց առաջնորդ,
Խաչն՝ մոլորելոց դարձուձիչ,
Խաչն՝ աղքատաց մխիթարութիւն,
Խաչն՝ մեծատանց սանձ,
Խաչն՝ ամբարտաւանից քակտումն,
Խաչն՝ ախոյեան դիւաց,
Խաչն՝ բանարկուին յաղթութիւն,
Խաչն՝ մանկանց դաստիարակ,
Խաչն՝ աղքատաց մեծութիւն,
Խաչն՝ անյուսից յոյս,
Խաչն՝ նաւավարաց նաւապետ,
Խաչն՝ տագնապելոց հանգիստ,
Խաչն՝ պատերազմողաց պարիսպ,
Խաչն՝ հայր սրբոց,
Խաչն՝ վերակացու այրեաց,
Խաչն՝ անիրաւաց դատաւոր,
Խաչն՝ արդարոց խորհրդակից,
Խաչն՝ նեղելոց հանգիստ,
Խաչն՝ տղայոց պահապան,
Խաչն՝ արանց գլուխ,
Խաչն՝ ծերոց կատարումն,
Խաչն՝ խաւարելոց լոյս,
Խաչն՝ թագավորաց վայելչութիւն,
Խաչն՝ զէն յաւիտենական,
Խաչն՝ բարբաոսաց ազատութիւն,
Խաչն՝ անխրատից իմաստութիւն,
Խաչն՝ անօրինելոց օրէնք,
Խաչն՝ մարգարէից քարոզ,
Խաչն՝ առաքելոց պամությիւն,
Խաչն՝ մարտիրոսաց պարծանք,
Խաչն՝ վանականաց պահապան,
Խաչն՝ կուսանաց զգաստութիւն,
Խաչն՝ քահանայից ուրախութիւն,
Խաչն՝ Եկեղեցւոյ հիմն,
Խաչն՝ տիեզերաց զգուշութիւն,
Խաչն՝ բագնեաց կործանիչ,
Խաչն՝ ճենճերաց ապականիչ,
Խաչն՝ Հրէից գայթակղութիւն,
Խաչն՝ ամբարշտաց կորուստ,
Խաչն՝ տակարաց զորութիւն,
Խաչն՝ հիւանդաց բժշկութիւն,
Խաչն՝ քաղցելոց հաց,
Խաչն՝ ծարաւելոց աղբիւր,
Խաչն՝ մերկաց վերարկու,
Խաչն՝ անբարբառ բարեխոս ծառայիս Աստուծոյ. ամէն